Millati Ibrohim

Millati Ibrohim (arabcha: مِلَّةُ إِبْرَاهِيْمَ) — Qurʼon atamasi boʻlib, Islom paygʻambari Ibrohimning Qurʼondagi mafkurasi hamda uning aqliy va maʼnaviy sayohatidan keyin ularga qanday erishganini bildiradi^[1]^[2]. Islom taʼlimotiga koʻra, bu islom dinining dastlabki shaklidir (Q 22:78).

Qurʼon Ibrohimning haqiqatni izlashda boshidan kechirganlari haqida hikoya qiladi. Jumladan, qanday qilib birinchi marta yulduz, oy va quyoshni oʻz xudolari deb hisoblagani, lekin ularni oddiy mavjudotlar sifatida rad etgani va nihoyat ularning Yaratuvchisiga qanday ishongani haqida (Quran 6:76-79)^[3]. Ibn Kasir kabi islom ulamolari bu voqeani Ibrohim alayhissalomning oʻz qavmi bilan bahslashayotgani va ularga javob bergani sifatida tushunish kerakligini taʼkidlashgan. Imom ibn Kasir oʻzining Tafsir ibn Kasir asarida shunday yozgan: „Shu yerda taʼkidlash kerakki, Ibrohim alayhissalom bu oyatlarda oʻz qavmi bilan munozara qilib, ularga but va suratlarga sigʻinishdagi xatoligini tushuntirar edi. ... Bu uch narsaning koʻz koʻradigan eng yorqin narsalar boʻlsa-da, iloh emasligini isbot qilganlarida: („Ey qavmim! Men sizlar Allohga shirk keltirayotgan narsalardan pokman“, dedi) Men bu narsalarga sigʻinishdan va ularni himoyachi sifatida qabul qilishdan ozodman. Bas, agar ular sizlar daʼvo qilgandek xudo boʻlsalar, hammangiz menga qarshi oʻz makringizni keltiring va menga muhlat bermang, degan“^[4].

Millah soʻzi Qurʼonning 15 oyatida uchraydi. Ulardan oʻntasi (2:120, 2:130, 2:135, 3:95, 4:125, 6:161, 12:37, 12:38, 16:123, 22:78) toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita Ibrohimga oid.