Diapontiya orollari
Native name: Διαπόντια Νησιά | |
|---|---|
 Othonoi (orqada), Mathraki (chap) va Diakopo (oʻngda) shimoli-gʻarbiy tomondan Korfu | |
  Diapontiya orollari Diapontiya orollari xaritada | |
| Geography | |
| Location |
 Gretsiya |
| Coordinates | 39°50′N 19°30′E / 39.84°N 19.50°E G OKoordinatalari: 39°50′N 19°30′E / 39.84°N 19.50°E G O |
| Archipelago | Ioni dengizi |
| Total islands | 12 |
| Area | 17.65 km2 (6.81 mi²) |
| Highest elevation | 393,0 m (Expression error: Unrecognized punctuation character "[". ft) |
| Highest point | Imerovigli (Othoni) |
| Administration | |
| _BLANK_ | |
| Region | Ioni orollari |
| Mintaqaviy birlik | Korfu |
| Munitsipalitet | Markaziy Korfu va Diapont orollari |
| Markazi | Othoni |
| Demonim | Diapontiyaan, Diapontik |
Diapontiyan orollari yoki Diapontiya orollari (grekcha: Διαπόντια Νησιά), shuningdek, Othonoi orollari nomi bilan ham tanilgan (grekcha: Νήσοι Οθωνοί)[1] — Ioni dengizidagi yunon orollari guruhi. Ular Korfuning shimoli-gʻarbiy qismida joylashgan. Arxipelagning asosiy va yagona aholi yashaydigan orollari — Othonoi, Ereikoussa va Mathraki hisoblanadi[2][3]. Orollar toʻplami Diakopo, Diaplo, Karavi, Kastrino, Leypso, Ostrako, Plaka, Plateiya va Traxeya orolchalari va qoyalarini ham oʻz ichiga oladi.
Eng katta orol — Othonoi boʻlib, maydoni 10,8 km 2 ni tashkil etadi. 2021-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlariga koʻra, 457 nafar aholiga ega mazkur orol, hududdagi eng koʻp aholi yashaydigan joy hisoblanadi[4]. Orollar Gretsiyaning eng gʻarbiy nuqtasi boʻlib, maʼmuriy jihatdan Korfu mintaqaviy birligiga tegishli. Bugungi kunda orollarga dam olish uchun sokin joy sifatida tashrif buyurishadi[5].
Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Diapontiya arxipelagi 12 ta orol va kichik orolchalardan tashkil topgan.
| Nomi | Grekcha yozilishi | Davlat |
|---|---|---|
| Othonoi | Οθωνοί (Othonoi) |  Gretsiya
|
| Ereikoussa | Ερεικούσσα (Ereikoussa) | Gretsiya
|
| Kastrino (orolcha) | Καστρινό (Kastrino) | Gretsiya
|
| Ostrako (orolcha) | Όστρακο (Ostrako) | Gretsiya
|
| Mathraki | Μαθράκι (Mathraki) | Gretsiya
|
| Diakopo (orolcha) | Διάκοπο (Diakopo) | Gretsiya
|
| Diaplo (orolcha) | Διάπλο (Diaplo) | Gretsiya
|
| Karavi (orolcha) | Καράβι (Karavi) | Gretsiya
|
| Lipso (orolcha) | Λειψώ (Leipso) | Gretsiya
|
| Plaka (orolcha) | Πλάκα (Plaka) | Gretsiya
|
| Trachia (orolcha) | Τραχειά (Tracheia) | Gretsiya
|
Othonoi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Othonoi (yun. θōnoi, ital. Fanò yoki Othonoi) — Gretsiyaning eng gʻarbiy nuqtasi va Diapont orollarining eng kattasidir. Othonoi ikki mintaqaga boʻlingan, ular Ano Panta (yunoncha: Άνω πάντα) va Kato Panta (yunoncha:Κάτω πάντα). Orol hududida 20 dan ortiq aholi yashash punktlari mavjud. 19-asrda mazkur orol Diapontiya orollari munitsipalitetining poytaxti boʻlib, unga Ereikoussa va Mathraki ham kirgan. Othonoi Italiyaning Santa Mariya di Leuka burnidan taxminan 47 dengiz milyasi uzoqlikda joylashgan[6]. Akro Kastri hududida 19-asrga oid qadimiy mayoqlar mavjud.
Ereikoussa[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ereikoussa (grekcha: Ερείκουσσα, italyancha: Merlera) Diapontiya arxipelagining Othonoidan keyingi ikkinchi aholi eng zich joylashgan oroli. U guruhdagi eng shimoliy orol boʻlib, janubi-sharqda Korfudan, janubi-gʻarbda Mattrakidan va gʻarbda Othonoidan deyarli teng masofa uzoqlikda joylashgan. Oroldagi Ereikoussa deb nomlangan yagona shahar 2021-yilgi aholini roʻyxatga olish maʼlumotlarida qayd etilishicha, 366 kishidan iborat boʻlgan. Orolning umumiy maydoni 3.65 square kilometre (1 mi²) ni, shahar hududi esa 4,449 km 2 ni tashkil etadi[7]. Orol yashil oʻrmonlarga boy, jumladan, sarv va zaytun daraxtlari bilan toʻlgan. Uning ikkita plyaji bor, ular Porto (Luko) va Braghini (Liporagín) deb atalib, bu nomlar italyan kelib chiqishiga ega boʻlib, Venetsiyaliklar hukmronlik davriga toʻgʻri keladi. Braghini plyajiga deyarli tashrif buyurishmaydi, chunki u orolning asosiy qismidan uzoqroqda joylashgan.
Mathraki[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mathraki (grekcha: Μαθράκι, eski shakli: Μαθράκιον) munitsipalining umumiy maydoni 3,532 km 2 ni tashkil etadi. Orol aholisi 2011-yilgi aholini roʻyhatga olish maʼlumotariga koʻra, 329 kishini tashkil etadi[7]. Mathraki — Korfu qirgʻogʻidan qayiqda 45 daqiqalik uzoqlikda joylashgan. Unda doʻkonlar, villalar va „ijaraga beriladigan xonalar“ ga ega boʻlgan uchta restoran mavjud. Mathraki sokin orol boʻlib, u sayyohlar nazaridan chetda qolgan, baʼzida toshli qirgʻoq boʻylab sayrga chiqadigan ayrim jasur sayyohlar bundan mustasnodir. Munitsipal boʻlinmaga yaqin atrofdagi uchta orolcha — Diakopo, Diaplo va Traxeya kiradi.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ikkinchi ming yillikning boshlarida Diapont orollari muqobil ravishda franklar (11-asr) va venetsiyaliklar (12-asr) tomonidan bosib olingan va bir necha marotaba Barbariya va Jazoir qaroqchilari tomonidan hujumga uchragan. 1383-yil oxiridan 1386-yilgacha Korfu hukmronligi Neapollik Karl III tomonidan amalga oshirilgan. Oʻz maktubida, u 1383-yil 19-aprelda Othonoi mulki evaziga Ereikoussa, Mathraki, Diapolo va Vidoni ritsar Teodore Skalitiga berganligini yozib qoldirgan[8] :29.
1537-yilda turk flotining asli yunon boʻlgan qaroqchi admirali Hayriddin Barbarossa qoʻmondonligi ostida uzoq davom etgan janglardan soʻng Othonoi oroli aholisi qirgʻinga uchragan. Stavros tumanidagi 217 m balandlikda bu voqeani xotirlash uchun oq tosh xoch oʻrnatilgan va u bugungi kungacha saqlanib qolingan[8] :30.
Othonoining soʻnggi koʻchmanchi aholisi, ehtimol, Paxos va Ioannina, Parga va Epirus mintaqasidan kelgan boʻlishi mumkin. 1571-yildagi Nafpaktos jangidan soʻng, turk floti magʻlubiyatga uchragan va orolliklar orasidagi harakat xavfsizroq boʻla boshlagan. Oxirgi harakatdan soʻng, Othonoi orolining aholisi boshqa ikkita kichik orollar — Ereikoussa va Mathrakini mustamlaka qilishgan[8] :30. 1815-yilda inglizlar Othonoini zabt etishgan va aytilishicha, yaxshi iqlim hukmron boʻlganligi sababli kasal askarlarni sogʻayish uchun orolga yubora boshlashgan. 1864-yil 29-martda uch davlat (Angliya, Fransiya, Rossiya) va Gretsiya Qirolligi, Ioniya orollari va Diapont orollari oʻrtasida imzolangan shartnomaga koʻra, 21-may kuni qatʼiy ravishda Gretsiya suverenitetiga oʻtkazilgan. 1864-yil 5-oktabrda Ioniya parlamenti qirol George I boshchiligidagi Gretsiya bilan yagona va ajralmas davlat sifatida tantanali ravishda birlashuvchi maqsadli chaqiriqni amalga oshirgan[8] :25–30. 1869-yildan 1912-yilgacha Othonoi, Ereikousa va Mathraki poytaxti Othonoi boʻlgan Dimos Diapontion munitsipaliteti tashkil etilgan[8] :31.
Dengiz tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Diapontlar qadimiy dengiz tarixiga ega. Dengizda yuk tashish faoliyatida koʻplab erkaklar ishtirok etgan (1880–1990). Shunisi eʼtiborga loyiqki, har bir Diapont oilasida dengizchi bor. Bundan tashqari, koʻplab diapontlar ellin harbiy kemalarining katta ekipajlari boʻlgan. Dengizchilikning asosiy toifalari – har qanday sinfdagi dengizchi, qayiqchi, usta yoki muhandis edi. Shuningdek, koʻplab kema egalari ham boʻlgan, chunki ularning bir nechta yaxtalari va Oʻrta yer dengizi portlariga sayohat qiladigan tijorat paroxodlari boʻlgan[9]. Afsuski, diapontiyaliklar dengizda yozgan ushbu oʻn yillik tarixda, oʻtgan asrda mas’ullarning eʼtiborsizligi va ehtiyotsizligi tufayli bir necha halokat qurbonlari boʻlgan. Bugungi kunda har bir orolda Diapontiyanlarga tegishli baliq ovlovchi tezyurar qayiqlarni uchratish mumkin[8] :31[10].
Proteus suv osti kemasining choʻkishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1940-yil 29-dekabrda Gretsiyaning Proteus suv osti kemasi Othonoi dengizida choʻkib ketadi. Suv osti kemasi Vloraga oʻq-dorilarni olib ketayotgan Italiya karvoniga hujum qilgan. Sardegna paroxodini choʻktirgandan soʻng, suvosti kemasi Antares nomli italyan kemasi tomonidan otilgan torpedo bilan choʻktirib yuboriladi. Suv osti kemasining yoʻqolishi Gretsiya dengiz flotining Ikkinchi Jahon urushidagi birinchi yoʻqotishi edi. 2015-yil 15-iyun kuni Othonoi shahrida ekipaj xotirasiga bagʻishlangan yodgorlik ochilishi boʻlib oʻtgan[11].
Mifologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Mifologiyaga koʻra, qadimgi davrlarda Othonoi katta gʻorda yashagan nimfa Kalipsoning oroli boʻlgan. Odissey uni sevib qoladi va bu orolda yetti yil davomida mahbusdek qolib ketadi. Gomer bu orolni Ogigiya deb atagan, u Ogigiya orolida sarvning kuchli hidi borligini yozgan. Odissey orolni solda tark etadi va Korfu orolining Scheria hududida choʻkib ketadi[8] :21–22. Hesychiusning soʻzlariga koʻra, Troya urushidan soʻng, Euboeadan Avantes qiroli Elefenor Troya qulaganidan keyin, bobosi Abasni oʻldirgani uchun orolga qochib kelgan[8] :222.
Dialekt[tahrir | manbasini tahrirlash]
Orol aholisining lahjasi Korfu tiliga oʻxshab ketadi va shunga oʻxshash prosodiyaga ega, ammo umuman olganda, bir xil emas, chunki koʻplab diapont soʻzlar Korfu tilidan butunlay farq qiladi. Unga italyan va epirotik tillari taʼsir koʻrsatgan.
Diaspora[tahrir | manbasini tahrirlash]
60-yillarning boshidan koʻplab diapontlar Diapont orollaridagi ishsizlik tufayli AQSh, Kanada va Germaniyaga koʻchib ketishga qaror qilishgan. Nyu-Yorkda 300 dan ortiq Erikouss oilalari yashaydi. Shimoliy Amerikadagi diapontiyaliklar oʻz jamiyatlarini yaratganlar va har bir orolning oʻz jamiyati bor. Alabama shtatining Montgomeri shahrida Alexandros Marku Kasimis ismli Othonoiyalik dengizchining uyi AQSh hukumati tomonidan saqlanib qolinadigan yodgorlik sifatida belgilangan, chunki u AQShdagi ilk yunon muhojirlaridan biri boʻlgan. Bugungi kunda Montgomerida juda koʻp diapontiyanlar bor. 20-asrning boshidan koʻplab diapontlar Bronxga koʻchib oʻtishgan. Pensilvaniyada 50 ga yaqin othon oilasi yashaydi. 1966-yilda AQSh Othonoiyaliklari „Kalipso Othonoi Kerkiras orol jamiyati“ deb nomlangan oʻzlarining jamiyatlarini tuzganlar. 1977-yilda bu nom „AQSh Othonoia jamiyati“ deb oʻzgartirilgan[8] :88.
Transport tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Diapontiyaga Korfu porti va Agios Stefanos Avliotes baliqchi qishlogʻidan qayiqlar yordamida kirish mumkin. Ularda favqulodda vaziyatlar uchun vertolyotlar mavjud. Orollarning aholi punktlarigacha choʻzilgan koʻplab qismlarida asfalt yoʻllar oʻrnatilgan. Toʻliq elektrlashtirilgan va Internetga ulangan telefon tarmogʻi ham mavjud.
Sport[tahrir | manbasini tahrirlash]
A.O. Othonoi, A.O. Mathraki va A.O. Ereikoussa har bir orolga asoslangan havaskor futbol jamoalaridir. 1970 va 1980-yillarda jamoalar Othonoi shahrining Chorio va Dafni posyolkasidagi maydonlarda bir-biriga qarshi oʻynashgan. AQShda grek-amerikaliklar tomonidan tuzilgan „FC Ereikousa“ futbol jamoasi boʻlgan. 2001-yilda baʼzi Ereikousslar Korfuda „Α.Ο ΕΡΕΙΚΟΥΣΑ“ (A.S. EREIKOUSA, sobiq A.E. ROPA) nomli futbol jamoasini tuzadilar va ular Korfiot havaskor futbol ligasida ishtirok etishadi. Bir necha yil oʻtgach, jamoa faoliyati tugatiladi. Othonoi shahrida Agia Triada cherkovi yonida bitta 5x5 futbol maydoni va bitta basketbol maydoni mavjud.
OAV[tahrir | manbasini tahrirlash]
2019-yilda yaratilgan Diapontiyaga asoslangan veb-sahifa diapontia.gr deb nomlanadi. U Diapontiya orollari yangiliklari haqidagi saytdir.
Mashhur diapontiyanliklar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Mariya Aronis (1957-yilda tugʻilgan), yunon-amerikalik kardiotorakal jarroh
- Linda Katehi (1954-yilda tugʻilgan), yunon-amerikalik muhandis, Kaliforniya universitetining oltinchi kansleri, Devis
- Dale Katechis, amerikalik, Koloradodagi Oskar Blues pivo zavodi egasi.
- Anastasios Katechis, Afina universiteti dotsenti.
- John Katechis (1992-yilda tugʻilgan), 2009-yilda George Weberning qotili
- Spyros Katechis (1919 — nomaʼlum), grek-misr harbiy qoʻmondoni va Ikkinchi jahon urushi davridagi josus.
- Christos Katechis, NASA Apollon 11 missiyasida telekommunikatsiya masalalari boʻyicha asosiy hamkor[12].
- Doktor Alexandros Mastoras (1936–2004) Korfu shahri meri.
Adabiyotlarda Diapontiyaning tilga olinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Akron ioni. Otrantoda (grekcha: Ιόνιον άκρων. Η Ελλάδα στοστενό του Ότραντο) (ISBN 960-7062-99-X)
- Diapontiya orollariga folklor missiyasi, Dimitrios Loukatos, 2012 (grekcha: Λαογραφική αποστολή στα Διαπόντια νησιά) (ISBN 960-404-246-7)
- Ereikoussa, Diapont orollarining qoʻshimcha va kontinental shelfi, yunon jurnalisti, Georgios Lekakis, 2014 (grekcha: Ερείκουσσα, ο επιπλέον ανθόκηπος και η υφαλοκρηπίδα των Διαποντίων νήσων Čičićači Krídia tén díapontín nísén) (ISBN 978-960-454-102-7)
- Fiddlerning qizi (grekcha: Στο καλύβι του Αριά) Dimitra Kapeluzou, 2004-yil
Galereya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „ΟΘΩΝΟΙ ΝΗΣΟΙ (Σύμπλεγμα νήσων) ΚΕΡΚΥΡΑ - GTP“.
- ↑ „Τα άγνωστα Διαπόντια νησιά: Το δυτικότερο σημείο της χώρας -Κρυστάλλινα νερά, ατελείωτες αμμουδιές, τοπίο μαγεία“. iefimerida.gr (2015-yil 30-may). Qaraldi: 2015-yil 21-iyun.
- ↑ „Διαπόντια νησιά: Επίγειοι παράδεισοι στην Ελλάδα με κρυστάλλινα νερά και ατελείωτες αμμουδιές!“. zougla.gr. Qaraldi: 2015-yil 21-iyun.
- ↑ „Απογραφή 2021: Πρώτοι οι Οθωνοί σε πληθυσμό. 14% λιγότεροι κάτοικοι στα Διαπόντια. (αναλυτικά στοιχεία)“.
- ↑ „Diapontia Islands“. goingreece.gr. 2015-yil 20-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-iyun.
- ↑ „Information about Othonoi“. Othonoi official website. 2018-yil 5-iyunda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ 7,0 7,1 „Population & housing census 2001 (incl. area and average elevation)“ (el). National Statistical Service of Greece. 2015-yil 21-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 Ιόνιον άκρων, εκδόσεις. ΈΨΙΛΟΝ, 2000. ISBN 960-7062-99-X.
- ↑ „Marehist.gr | ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ | Οθωνοί, το Νησί των Ναυτικών“.
- ↑ „Marehist.gr | ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ | Ναυάγια“.
- ↑ „Η ηρωική δράση και η απώλεια του υποβρυχίου ΠΡΩΤΕΥΣ“. 2017-yil 9-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 21-mart.
- ↑ „Ένας Έλληνας στο Φεγγάρι - ΔΕΙΤΕ βίντεο με την συνέντευξη που έδωσε στον Γ. Λεκάκη“.