Ozarbayjon-Turkiya chegarasi
Ozarbayjon-Turkiya chegarasi | |
---|---|
Xarakteristikasi | |
Obyektlari | Ozarbayjon Turkiya |
Uzunligi | 17 km (11 mi) |
Tarixi | |
Tashkil etilishi |
16-mart 1921-yil[1] Turkiya-Armaniston urushi oxirida Moskva shartnomasini imzolash |
Joriy shakli |
25-dekabr 1991-yil Ozarbayjonning sovet Ittifoqidan mustaqilligi |
Shartnomalar | Moskva shartnomasi, Kars shartnomasi |
Ozarbayjon-Turkiya chiqaradi - (ozarbayjoncha: Azərbaycan–Türkiyə sərhədi, turkcha: Azerbaycan–Türkiye sınırı) qisqa 17 km (11 mi) Ozarbayjon Respublikasi va Turkiya Respublikasi oʻrtasidagi uzun xalqaro chegara hisoblanadi[2]. Chegara Turkiya tomondan Igʻdir viloyatining janubi-sharqiy ichida tortib, Ozarbayjon tomondan Naxchivan Muxtor Respublikasining shimoli-gʻarbiy uchigacha borgan. Toʻliq Aras daryosi boʻylab oʻtgan bu ikki davlat uchun eng qisqa chegara hisoblanadi.
Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Aras daryosi butun uzunligi boʻylab chegarani belgilaydi. Yaqin atrofdagi yer tekis va oʻzlashtirilmagan, toʻrt polosali avtomobil yoʻli va ikkita bojxona postidan tashqari. Eng yaqin aholi punkti Sadarak qishlogʻi boʻlib, taxminan 7 km (4.3 mi) da joylashgan Ozarbayjon tomonida sharqda, Turkiya tomonida esa eng yaqin aholi punkti Dilucu qishlogʻi boʻlib, taxminan shimoli-gʻarbiy qismining 23 km (14 mi) m.da joylashgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
XlX asrda Kavkaz hududi tanazzulga yuz tutgan Usmonli imperiyasi, Fors va janubga qarab kengayib borayotgan Rossiya oʻrtasida kurash olib boradi. Rossiya 1828-yilga kelib Forsning Kavkaz yerlarining koʻp qismini bosib oldi va keyin eʼtiborini Usmonli imperiyasiga qaratadi[3]. 1829 -yildagi Adrianopol shartnomasi (1828—1829-yillardagi rus-turk urushi tugatilgan) bilan Rossiya zamonaviy Gruziyaning koʻp qismini qoʻlga kiritadi, Usmonlilar Sharqiy Armaniston ustidan Rossiyaning suzerenligini tan oldilar[3][4][5][6].
Rossiya-Turkiya urushi (1877—1878) tugatilgan San-Stefano shartnomasiga koʻra, Rossiya hozirgi Sharqiy Turkiyada (Gʻarbiy Armaniston deb ataladi) katta erlarga ega boʻlib, Usmonli-Rossiya chegarasini janubi-gʻarbga choʻzdi[4][7][8]. Rossiyaning Batumi, Kars va Ardaxondagi yutuqlari Berlin shartnomasi (1878) bilan tasdiqlandi, ammo u Boyazid (hozirgi Dogubayazit) va Eleşkirt vodiysi atrofidagi hududning bir qismini qaytarib berishga majbur boʻldi[3][4][9].
Chegara oʻtish joylari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Chegaradan faqat bitta oʻtish joyi bor[10]. Umut koʻprigi D.080 / M7 avtomobil yoʻllarini Aras daryosi orqali olib oʻtadi. 2012-yildan beri Turkiyadan Naxchivonga temir yoʻl qurish rejalari Turkiya hukumati tomonidan taqdim etilgan, biroq hech qanday chora koʻrilmagan.
Turk nazorat punkti | Viloyati | Ozarbayjon nazorat punkti | Viloyat | Ochilgan | Turkiyadagi yoʻnalish | Ozarbayjondagi yoʻnalish | Statuslari |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Dilucu | Iğdır | Sədərək | Nakhchivan | 20-may 1992-yil | E99 D.080 | M7 | Ochish |
Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Ozarbayjon-Turkiya munosabatlari
- Sadarak tumani
- M7 avtomagistrali (Ozarbayjon)
- Davlat yoʻli D.080 (Turkiya)
- Umut koʻprigi
- Dilucu
- Boku-Tbilisi-Kars temir yoʻli
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ (ruscha) Moskovskiy dogovor mejdu Rosskiey i Tursiey, 16 marta 1921 goda (Wayback Machine saytida 28-sentabr 2007-yil sanasida arxivlangan)
- ↑ CIA World Factbook - Turkey, January 10, 2021da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 6–aprel 2020–yil
{{citation}}
: CS1 maint: date format () - ↑ 3,0 3,1 3,2 The boundary between Turkey and the USSR (PDF), 1952-yil yanvar, January 24, 2017da asl nusxadan (PDF) arxivlandi, qaraldi: 8-aprel 2020-yil
{{citation}}
: sana kiritilishi kerak boʻlgan parametrga berilgan qiymatni tekshirish lozim:|date=
(yordam) - ↑ 4,0 4,1 4,2 International Boundary Study No. 29 – Turkey-USSR Boundary (PDF), 24–fevral 1964–yil, 23–oktabr 2020–yilda asl nusxadan (PDF) arxivlandi, qaraldi: 8–aprel 2020–yil
{{citation}}
: CS1 maint: date format () - ↑ John Emerich Edward Dalberg Acton. The Cambridge Modern History. Macmillan & Co, 1907 — 202 bet.
- ↑ A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East Tucker: . ABC-CLIO, 2010 — 1154 bet. ISBN 978-1851096725. „"The Turks recognize Russian possession of Georgia and the khanates of Yerevan (Erivan) and Nakhichevan that had been ceded by Persia to Russia the year before."“
- ↑ Hertslet, Edward (1891), „Preliminary Treaty of Peace between Russia and Turkey. Signed at San Stefano 19 February/3 March 1878 (Translation)“, The Map of Europe by Treaty; which have taken place since the general peace of 1814. With numerous maps and notes, IV (1875—1891)-jild (First-nashr), London: Her Majesty's Stationery Office, 2672–2696-bet, qaraldi: 2013-01-04
- ↑ Holland, Thomas Erskine (1885), „The Preliminary Treaty of Peace, signed at San Stefano, 17 March 1878“, The European Concert in the Eastern Question and Other Public Acts, Oxford: Clarendon Press, 335–348-bet, qaraldi: 2013-03-04
- ↑ Holland, Thomas Erskine (1885), „The Preliminary Treaty of Peace, signed at San Stefano, 17 March 1878“, The European Concert in the Eastern Question and Other Public Acts, Oxford: Clarendon Press, 305–06-bet, qaraldi: 2013-03-04
- ↑ Caravanistan - Azerbaijan border crossings, qaraldi: 10–aprel 2020–yil
{{citation}}
: CS1 maint: date format ()