Bishimbayev ishi

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Quandiq Bishimbayev (2016-yil 13-sentyabr)

Bishimbayev ishi — qozogʻistonlik Saltanat Nukenovaning oʻlimi boʻyicha uning qonuniy eri, siyosatchi Quandiq Bishimbayev va uning jiyani Baxitjan Bayjanovga nisbatan koʻrilgan gan sud ishi.

Tergov maʼlumotlariga koʻra, 2023-yil 9-noyabrga oʻtar kechasida Bishimbayev oʻz xotinini Ostonadagi restoranlardan birida kaltaklagan va ayolini oʻsha yerda qoldirgan. Ayol shu holatda 6-8 soat davomida VIP kabinasining polida oʻlik holatda qolib ketgan. Bishimbayev oʻz aybini tan olmagan, uning aytishi boʻyicha, oʻsha kuni kechqurun uning rafiqasi spirtli ichimlik ichib kelgan. Shuningdek, sobiq vazirning qarindoshi, yaʼni uning jiyani Baitjan Bayjanov, jinoyatni yashirganlikda va oʻz vaqtida xabar bermaganlikda ayblangan. Bunga asos sifatida, Bishimbayevning buyrugʻi bilan videokuzatuv kamerasidagi yozuvlarni oʻchirib tashlaganligini aytilgan[1].

Asosiy sud majlisi 2024-yil 27-mart kuni Ostona shahrida boʻlib oʻtgan, keyingi sud majlisi esa 17-aprelda boshlangan.

Bu ish Qozogʻiston televidinyasi orqali jonli efirda namoyish etilgan. Bu holat Qozogʻistondagi birinchi oilada boʻlgan zoʻravonlikka oid sudni jonli efirda namoyish etilishi bilan ham eʼtiborga molik boʻlgan. Shu va boshqa sabablarga koʻra, bu holatni millionlab odamlar, jumladan Qozogʻistondan tashqaridagi chet el fuqarolari ham kuzatmoqda.

Avvalgi sud ishlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bishimbayevning ilk hibsga olinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sud ishidagi asosiy ayblanuvchi Quandiq Bishimbayev 2016-yilning may oyidan dekabrigacha Milliy iqtisodiyot vaziri lavozimida faoliyat olib borganligi bilan mashxur boʻlgan qozogʻistonlik siyosatchidir. Ozodlik radiosi ham uni sobiq prezident Nursulton Nazarboyevning siyosiy elitasi vakili sifatida taʼriflagan[2].

2017-yilning 10-yanvarida „Jinoyat sodir etish yoki uning ijrosiga rahbarlik qilish, shuningdek, jinoiy guruh tuzish yoki unga rahbarlik qilish“, „xorijiy mulkni oʻzlashtirish yoki talon-taroj qilish“ kabi huquqbuzaliklar bilan ayblangan Bishimbayev davlat xizmatidalik chogʻida hibsga olingan. 2018-yilning martigacha davom etgan sud ishi natijasida, u korrupsiya sodir etganligi uchun 10 yilga ozodlikdan mahrum etilgan. Bishimbayev jazoni qattiq rejimdagi koloniyada oʻtashi kerak edi, biroq 2019-yilning kuzida Chimkentdagi qamoqxonadan ozod etiladi va prezident Qasim-Jomart Toqayev farmoni bilan amnistiya qilingan, hamda jazo muddati 10 yildan 4 yilga qisqartirilgan[3].

Bishimbayevning ikkinchi turmushi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bishimbayev, Nukenova bilan 2022-yilning avgust oyida Ostona shahrida uchrashgan. Turmush qurish taklifiga Nukenova bir necha bor rad javobini berganiga qaramay, Bishimbayev uni taʼqib qilishni davom ettiradi, hamda oʻzini yaxshi koʻrsatib, uni uchrashishga taklif etadi.

Sud jarayonida prokuror Ayjan Aymaganovaga taqdim etilgan hujjatda, Bishimbayev Nukenovaga qarindoshlari va doʻstlari bilan gaplashish hamda uchrashishni taqiqlab qoʻygani, shuningdek, uning barcha telefon qoʻngʻiroqlari, SMS-xabarlari va qayerdaligini kuzatib turganini maʼlum qilgan. Shu bilan birgalikda, Bishimbayev unga janjal keltirib chiqarmasligini uqtirgani haqida ham aytib oʻtgan[4].

Prokuror keltirgan maʼlumotlarga koʻra, Nukenova ham, uning qarindoshlari ham bu nikohga qarshi boʻlishgan. Aymaganovaning soʻzlariga koʻra, Nukenova „yashash joyi va atmosferaning oʻzgarishi Bishimbayevning unga boʻlgan munosabatini oʻzgartiradi“ degan umidda Ostonadan Olmaotaga koʻchib oʻtishga rozi boʻlgan[5].

„2023-yilning aprel oyida Bishimbayev Nukenovaning qarindoshlari qizning yuzida kaltak izlari bor holidagi tasvirini koʻrib qoliashadi. Agar ajrashadigan boʻlsa, ayol ushbu fotosuratlar bilan uni shantaj qilishi mumkin edi. Bishinbayev Nukenovadan yalangʻoch holatda intim video suratga olishini talab qilgan va bu uning kafolati boʻlishini tushuntirgan. Nukenova qoʻrqib ketadi va … oʻz xohishiga qarshi bu talabni bajaradi va [eriga] bu jirkanch videoni olishga ruxsat berishga majbur boʻladi“, deydi prokuror[6].

Prokurorning soʻzlariga koʻra, 2023-yil oktyabr oyida Bishimbayev Nukenovani yana kaltaklagan, natijada unda subdural gematomasi paydo boʻlgan. Ayolning oʻlimi vaqtida bu gematoma „surunkali kasallik“ bosqichiga yetgani ham aniqlangan.

2022-yil 17-oktyabr kuni Bishimbayev va Saltanat Nukenova Ostona shahridagi Respublika bosh masjidida guvohlar ishtirokida nikohdan oʻtishgan. Majlis deputati Asxat Ayamagambetov bu nikohning rasmiy tarzda roʻyxatdan oʻtmasdan oʻtkazilganini noqonuniy deb bilishini aytgan[7].

Oʻlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Prokurorning soʻzlariga koʻra, 2023-yilning 8-noyabr kuni kechqurun er-xotin Ostonaga rossiyalik qoʻshiqchi Dima Bilanning konsertini tomosha qilish uchun kelgan, biroq tadbir davomida ular oʻrtasida yana janjal kelib chiqqan[8]. Ayblov xulosasiga koʻra ular konsert tugashini kutmasdan binoni tark etib, „BAU“ restorani tomon piyoda borganliklari yozilgan. Bishimbayev va Nukenova restoranga yetib borganlaridan keyin 5-sonli VIP xonasiga borib, alkogolli ichimliklar, xususan, sharob buyurtma berishgan[9].

9-noyabrga oʻtar kechasi janjal paytida Nukenova Bishimbayevni tashlab ketmoqchi ekanligini aytib, akasi Aytbek Amangeldiga qoʻngʻiroq qilgan va uyiga qaytishi haqida ogohlantirgan[10].

9-noyabr kuni soat 00:30 atrofida er-xotin binodan chiqib ketishgan, Bishimbayev Nukenovaga akasi bilan uchrashishni taqiqlagan. Prokurorning soʻzlariga koʻra, soat 02:00 da ular binoga qaytib kelishgan. Bishimbayev Nukenovaning shaʼni va qadr-qimmatini haqorat qilgan, yana janjal boshlanib, bundan gʻazablangan Nukenova ichki kiyim va taqinchoqlardan boshqa barcha kiyimlarini yechib tashlagan. Bishimbayevning bu harakatlardan jahli chiqib, musht bilan Nukenovaning bosh va tana qismlariga jarohat yetkazgan.

Prokurorning soʻzlariga koʻra, ertalab soat yettilar atrofida mast Bishimbayev Nukenovani VIP xonasidan olib chiqib ketgan. Keyin, mashinalari turgan avtoturargohga borishgan, ammo binodan chiqib ketishmaydi. Shundan soʻng, restoran foyesida „qattiq jahli chiqqan“ Bishimbayev Nukenovaning tanasiga va boshiga bir necha marta urib, tuflisini bilan himoyasiz Nukenovaning tanasiga ataylab tepishni boshlagan. Nukenovaning boshiga qayta urib, sochidan ushlab, 1-sonli VIP xonasiga sudrab olib borgan[11]. Videokameradan olingan tasvirda Bishimbayev Nukenovani kaltaklagani va sochidan tortib olgani aks etgan[12].

Bishimbayevning tushuntirishicha, xotinining yuzidagi jarohatlar uning hojatxonada yuzi bilan qattiq yiqilib tushishi sababli paydo bo'lgan. Shuningdek u, xotinini hushidan ketishi uchun 4-5 marta tepgani lekin tana a'zolariga jarohat yetkazmaganligini ta'kidlagan. Nukenovaning oʻziga kelolmaganini koʻrgan boʻlsada, tez yordam chaqirmagan.

Maʼlumki, Bishimbayev jiyani Baxitjan Bayjanovga videokuzatuv kamerasidan baʼzi yozuvlarni oʻchirishni buyurgan.

Soat 19:54 da tez tibbiy yordam stansiyasiga qoʻngʻiroq kelib tushgan va tez yordam brigadasi yetib kelganida Nukenovaning allaqachon vafot etganligi tasdiqlangan[13].

Hibsga olinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quandiq Bishimbayev 11-noyabr kuni Ostona sudi qaroriga ko'ra, „Qotillik“ aybi bilan ikki oyga qamoqqa olingan edi[14].

13-noyabr kuni politsiya oʻlim sodir boʻlgan „Gastro markaz“ direktori Bishimbayevning jiyani Baxitjan Bayjanov ustidan „Jinoyat haqida xabar bermaslik“ moddalari boʻyicha jinoiy ish qoʻzgʻatgan. Shundan soʻng, Bayjanov 14-noyabr kuni ikki oyga qamaladi[15]. 30-noyabr kuni „jinoyatni yashirgani va u haqida militsiyaga xabar bermagani“ uchun vaqtinchalik saqlash izolyatoriga joylashtirilgani xabar qilingan edi[16].

Sud ishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

26-fevral kuni Bishimbayevning ishi sudga oʻtkazilgani va unga „qiynoqqa solish“ va „oʻta shafqatsiz qotillik“ moddalari boʻyicha ayblov qoʻyilgani maʼlum qilingan[17].

Tergov[tahrir | manbasini tahrirlash]

3—4-aprel kunlari sud majlisida Bishimbayev soʻroq qilingan. Ayblanuvchining soʻzlariga koʻra, oʻsha kuni kechqurun rafiqasi bilan birga uch shisha spirtli ichimlik ichib, munosabatlari haqida gaplashishgan. Oʻzaro janjal paytida Nukenova uni „behayo soʻzlar bilan haqoratlagani“, „qimmatbaho“ aksessuarlarini hojatxonaga tashlab yuborganligi sababli jahli chiqqanini aytagan[18].

Bishimbayevning „Nukenova hojatxonada yiqilib, boshi bilan yerga urilgan“ degan gapi ekspert tomonidan rad etildi. Nukenovaning jarohatlari yiqilib tushishi natijasida kelib chiqishi mumkin emas, degan xulosaga kelingan.

Sud majlisida maʼlum boʻlishicha, Bishimbayev jiyani Baxitjan Bayjanovdan videokameralardagi yozuvlarni oʻchirib tashlashni talab qilingan.

15-aprel kuni sud majlisida Baxitjan Bayjanov Bishimbayevni „qotil“ deb atagan, hamda haqiqat uchun qamoqqa tushishga tayyorligini ham aytgan[19].

19-aprel kuni nomaʼlum shaxslar tomonidan sud raisi Ayjan Qulboyevaga tahdid qilingan. Ostona politsiyasi sudyaga shaxsiy xavfsizlik choralarini amalga oshirgan va voqea yuzasidan „Sud ishiga aralashish, odil sudlovni amalga oshirishga toʻsqinlik qilish“ moddasi boʻyicha ish qoʻzgʻatilganini maʼlum qilgan.

22-aprel kuni rossiyalik jurnalist Kseniya Sobchak sud jarayonini kuzatish uchun kelgani maʼlum boʻldi[20]. Nukenova vafot etgan kuni Bishimbayevning telefoniga yozib olingan 12 ta videoda Bishimbayev Nukenovani haqorat qilgani aks etgan. Video davomida, Nukenovadan qozogʻistonlik tadbirkor Rayimbek Batalov bilan qanday munosabatda ekanligi haqida ham soʻragan. Shuningdek, videoda Nukenovaning kaltaklanish paytidagi ovozlari ham yozib olingan. Boshida Bishimbayev bu videolarni soxta deb aytgan edi, keyinchalik esa barchasini tan olgan holatda bu ishni unga hiyonat qilgani uchun amalga oshirganligini aytgan[21]. Videoni koʻrish davomida uning yaqinlari uchun tez yordam chaqirishlariga toʻgʻri kelgan[22]. Bu masalada, Batalov Nukenova bilan hech qanday aloqasi boʻlmaganligini aytgan[23].

24-aprel kuni sud tergovi yakunlanib, 29-aprel kuni sud majlisi davom etishi maʼlum qilingan[24].

Hukm[tahrir | manbasini tahrirlash]

13-may kuni soat 17:00 da Oliy sud tomonidan Bishimbayev va Bayjanovlarga hukm eʼlon qilindi. Sud ishi natijasida Bishimbayev „oʻta shafqatsizlik bilan qasddan odam oʻldirish“ aybi bilan 24 yilga, Bayjanov esa „oʻta ogʻir jinoyatni yashirganlik“ uchun 4 yilga ozodlikdan mahrum etilgan. Agar taraflar hukmdan norozi boʻlsa, 14 kun ichida apellyatsiya shikoyati berishga haqliligi aytib oʻtilgan.

Oqibatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

2024-yil 18-aprel sanasida Imom Kanat Qidirmin, Nukenova va Bishimbayevning nikohini noqonuniy tarzda amalga oshirgani uchun, unga nisbatan intizomiy jazo chorasi qoʻllanilgan va ogohlantirish berilgan[25].

Odamlarning munosabati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Saltanat Nukenovaning akasi, Pavlodar shahrining sobiq meri (2019-2020) Qayrat Nukenov Bishimbayevni „yirtqich hayvon“ deb atagan va „uni umrining oxirigacha kechirmasligini“ aytgan[26].

Bishimbayevning birinchi rafiqasi Nozim Qaharmanova voqeadan xabar topgach[27], hayron boʻlganligini ma'lum qilib, buni „fojiali holat“ deb baholagan, hamda Saltanatning oila aʼzolariga hamdardlik izhor etgan[28].

Sud jarayonini kuzatib borgan Prezident huzuridagi Oila-demografik siyosat boʻyicha milliy komissiya raisi Aida Balayeva oʻz ijtimoiy tarmoqdagi sahifasida „qozoq xalqi uchun Saltanat Nukenova barcha oiladagi zoʻravonlik qurbonlarining ramziga aylandi“ deya fikr bildirgan[29].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Токоева, Айсымбат. „В Казахстане судят бывшего министра экономики за убийство жены в кабинке ресторана. Главные детали дела“ (ru). BBC News (2024-yil 6-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  2. ↑ „"Драма" мен "шоу" сипаты бар процесс. Бишімбаевтың соты миллиондаған адамның назарын аударды. Неліктен?“. Азаттық радиосы (2024-yil 18-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  3. ↑ „Жемқорлық әрекеті үшін 10 жылға сотталған Қуандық Бишімбаев неге босатылған еді?“. Егемен Қазақстан (2024-yil 10-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  4. ↑ „Суд над Бишимбаевым. Начало: в чём именно обвиняют экс-министра?“ (ru). Азаттық радиосы (2024-yil 11-mart). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  5. ↑ „Суд над Бишимбаевым. Начало: в чём именно обвиняют экс-министра?“. Азаттық радиосы (2024-yil 11-mart). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  6. ↑ „Суд над Бишимбаевым. Начало: в чём именно обвиняют экс-министра?“. Азаттық радиосы (2024-yil 11-mart). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  7. ↑ Оралбаева, Эльмира. „Бишімбаев пен Нүкенованың некесін қиған имамға қандай шара қолданылды“ (kk). kaz.inform.kz (2024-yil 18-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  8. ↑ „Суд над Бишимбаевым. Начало: в чём именно обвиняют экс-министра?“ (ru). Азаттық радиосы (2024-yil 11-mart). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  9. ↑ „Суд над Бишимбаевым. Начало: в чём именно обвиняют экс-министра?“ (ru). Азаттық радиосы (2024-yil 11-mart). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  10. ↑ „Бишімбаев ісі: Айтбек Амангелді сотта қарындасы көз жұмған түн туралы айтып берді“ (kk). Азаттық Рухы (2024-yil 29-mart). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  11. ↑ „Суд над Бишимбаевым. Начало: в чём именно обвиняют экс-министра?“ (ru). Азаттық радиосы (2024-yil 11-mart). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  12. ↑ Вайскопф, Анатолий. „Дело об убийстве жены. Как в Казахстане судят экс-министра“ (ru). Неміс толқыны (2024-yil 5-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  13. ↑ „Салтанат Нүкенованың өлімі: Бишімбаевқа қатысты іс қайта сараланды“ (kk). kaz.tengrinews.kz (2023-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  14. ↑ „Салтанат Нүкенова өлімі: Астанадағы "Гастро-орталық" директоры екі айға қамалды“ (kk). Азаттық радиосы (2023-yil 14-noyabr). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  15. ↑ „Салтанат Нүкенова өлімі: Астанадағы "Гастро-орталық" директоры екі айға қамалды“ (kk). Азаттық радиосы (2023-yil 14-noyabr). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  16. ↑ „Салтанат Нүкенованың өлімі: Бишімбаевқа қатысты іс қайта сараланды“ (kk). kaz.tengrinews.kz (2023-yil 30-noyabr). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  17. ↑ „Салтанат Нүкенованың өлімі: Қуандық Бишімбаев ісі сотқа түсті“ (kk). Азаттық радиосы (2024-yil 26-fevral). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  18. ↑ Токоева, Айсымбат. „В Казахстане судят бывшего министра экономики за убийство жены в кабинке ресторана. Главные детали дела“ (ru). BBC News (2024-yil 6-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  19. ↑ „"Он убийца!" - Байжанов о Бишимбаеве“ (ru). tengrinews.kz (2024-yil 15-aprel). Qaraldi: 2024-yil 23-aprel.
  20. ↑ „Ксения Собчак Бишімбаевтың сотына қатысып жатыр“ (kk). nege.kz (2024-yil 22-aprel). Qaraldi: 2024-yil 23-aprel.
  21. ↑ Сейсембек, Айдана. „"Ты спала с ним?" Видео с телефона Бишимбаева, записанные в ночь убийства Нукеновой, показали в суде“ (ru). informburo.kz (2024-yil 22-aprel). Qaraldi: 2024-yil 23-aprel.
  22. ↑ „«Безумная ложь». Бизнесмен Раимбек Баталов выступил с заявлением в связи с прозвучавшим в суде над Бишимбаевым“ (ru). Азаттық радиосы (2024-yil 23-aprel). Qaraldi: 2024-yil 23-aprel.
  23. ↑ Қаһарман, Зарина. „"Сандырақ". Райымбек Баталов Қуандық Бишімбаевтың сотындағы бейнежазбаларға қатысты пікір білдірді“ (kk). informburo.kz (2024-yil 23-aprel). Qaraldi: 2024-yil 23-aprel.
  24. ↑ Мінап, Рая. „Бишімбаев ісі бойынша сот тергеуі аяқталды: жарыссөз басталады“ (kk). aikyn.kz (2024-yil 24-aprel). Qaraldi: 2024-yil 24-aprel.
  25. ↑ Оралбаева, Эльмира. „Бишімбаев пен Нүкенованың некесін қиған имамға қандай шара қолданылды“ (kk). kaz.inform.kz (2024-yil 18-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  26. ↑ „Салтанат Нүкенованың ағасы: Өмір бойы кешірмейміз“ (kk). tengrinews.kz (2023-yil 13-noyabr). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel.
  27. ↑ „Бишимбаев Куандык Валиханович“ (ru). online.zakon.kz. Qaraldi: 2023-yil 11-noyabr.
  28. ↑ АҒЗАМҚЫЗЫ, Ақмарал. „"Шок болдым". Бишімбаевтың 14 жыл некеде болған әйелі пікір білдірді“ (kk). el.kz (2023-yil 10-noyabr). Qaraldi: 2023-yil 11-noyabr.
  29. ↑ Вайскопф, Анатолий. „Дело об убийстве жены. Как в Казахстане судят экс-министра“ (ru). Неміс толқыны (2024-yil 5-aprel). Qaraldi: 2024-yil 20-aprel. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bishimbayev_ishi&oldid=4310503" dan olindi